Earthships: wat we kunnen leren van de ultieme ecologische woning

Een earthship is een huis dat is opgetrokken uit de simpelste materialen, vooral aarde en afval, en dat zelfvoorzienend is op het gebied van energie, water en zelfs voedsel. Het concept bestaat al meer dan vijftig jaar, maar heeft in ons land nog geen ingang kunnen vinden vanwege wettelijke beperkingen en praktische bezwaren. Maar dat neemt niet weg dat we er wel heel wat van kunnen opsteken.

Nee, een earthship is geen schip. Wel integendeel: het is heel erg verankerd in de aarde. De buitenmuren zijn opgetrokken uit autobanden gevuld met aangestampte aarde en bekleed met leem, en de woning is dan ook nog eens voor een groot deel bedekt met grond, zodat ze meer opgaat in het landschap. Het voordeel van dat (deels) ingegraven wonen is dat de temperatuur binnen constanter blijft, waardoor je nauwelijks energie nodig hebt om te verwarmen en te koelen.

Natuurlijk warmen en koelen

Dat half ondergronds wonen maakt er geen donkere woonst van, want de hele zuidgevel van het earthship bestaat uit glas. Zodat je in de winter optimaal gebruikmaakt van passieve zonne-energie: binnenvallende zonnewarmte die wordt opgeslagen in de thermische massa van het huis. En de ruimte vlak achter die glazen wand wordt bovendien ook nog eens gebruikt voor het kweken van voedsel: geen serre aan je huis maar echt in je huis dus.

Wat je voorts nog aan energie nodig hebt, wek je zelf op. Voornamelijk met zonnepanelen gecombineerd met batterijen.

Zelfvoorzienend

Het concept van het earthship ontstond niet toevallig in 1972, midden in de oliecrisis. De Amerikaanse architect Michael Reynolds wilde energieonafhankelijk zijn, en daarnaast ook zelfvoorzienend op het gebied van watervoorziening en -verwerking, en zoveel mogelijk wat betreft voedsel en materialen. Naast autobanden verwerkte hij daarom ook onder andere flessen en blikken in zijn ontwerpen. Meteen een manier om de afvalberg te verkleinen.

(Niet) in België

Iedereen in een earthship dan maar? Hold your horses! In België is het immers zo goed als onmogelijk om er een te bouwen. Onder andere door de strikte bouwvoorschriften op de meeste plekken. En vind je toch die zeldzame bouwgrond waarvoor nauwelijks bouwvoorschriften gelden, dan maak je nog weinig kans dat je ontwerp goedgekeurd wordt. Velen hebben het geprobeerd, zonder succes. Bovendien maakt afvalstoffenmaatschappij OVAM bezwaar: bouwen met autobanden kan voor hen niet, omdat die op den duur de bodem kunnen vervuilen. Plus: tegenwoordig zijn banden recyclebaar, net als blikken en flessen.

Ongeschikt

En er zijn nog wel meer bezwaren om het concept klakkeloos over te nemen in België. De woningen zijn immers erg zwaar, wat in het droge New Mexico, waar ze oorspronkelijk vandaan komen, geen punt is maar op onze drassige ondergrond voor problemen kan zorgen. Bovendien nemen earthships veel plaats in doordat alles gelijkvloers is en ze bovendien zuidgericht moeten zijn, en daarvoor is er zeker in het volgebouwde Vlaanderen niet genoeg plaats. Er is trouwens ook niet genoeg zon om helemaal zelfvoorzienend te zijn op vlak van energie.

Inspiratie

De droom dan maar opbergen? Niet noodzakelijk, want heel wat principes van earthships kun je hier wel toepassen, en worden steeds gebruikelijker. Zoals het werken met hergebruikte en herbruikbare materialen, het zogenaamde circulaire bouwen, en het gebruik van leem. Ook bij ons is er steeds meer aandacht voor passieve zonne-energie, die je woning gratis opwarmt, en voor zonne-energie met pv-panelen en zonneboilers. Echt loskoppelen van het net is moeilijk, maar bijna-zelfvoorzienend zijn ligt wel binnen handbereik. En het belang van natuurlijke ventilatie, vooral om woningen ’s zomers te koelen, wordt steeds gebruikelijker.

Ondergrondse woning

Net als de opvang en het gebruik van regenwater voor verschillende toepassingen, en het zuiveren en hergebruiken van grijs water (afvalwater uit keuken en badkamer). Deels ondergronds wonen is hier nog niet zo ingeburgerd, maar het kan wel en verdient misschien wel meer aandacht vanwege energiezuinigheid en het discreet opgaan in het landschap. En een serre in de woning ten slotte? Ook dat kan, maar het lijkt een fikse uitdaging om dan oververhitting in de zomer te voorkomen. Je kunt natuurlijk ook altijd gewoon wat groentjes en kruiden kweken achter grote ramen in huis.